İnsülin direnci tahlili, bireyde insülin direnci olup olmadığını belirlemek için kullanılan önemli bir testtir. Bu test, Homeostasis Model Assessment-Insulin Resistance (HOMA-IR) adı verilen matematiksel bir formülle hesaplanır. 8-10 saatlik açlık süresinin ardından alınan kan şekeri ile açlık insülin seviyesi çarpılarak 405'e bölünür ve HOMA-IR sonucu elde edilir. Çıkan sonuç 2.5 üzerinde ise kişide insülin direnci olduğu kabul edilir.

İnsülin direnci tespit edildiğinde, bireylerin dikkatli bir diyet ve düzenli egzersiz programını uygulaması önemlidir. Aksi takdirde, bu durum kısa süre içinde diyabet gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, özellikle diyabet hastalarında insülin direnci testi (HOMA-IR) uygulanarak insülin direnci olup olmadığı belirlenmelidir. İnsülin direnci tespit edilen kişilerde, düzenli bir yaşam tarzı benimsenmeli ve gerekli tedbirler alınmalıdır.

HOMA test sonucu 2.5 ve üstü olan değerler insülin direnci lehine değerlendirilir. Ancak, her testte olduğu gibi HOMA testinde de referans değerleri laboratuvardan laboratuvara değişebilir. Bazı laboratuvarların sonuç raporlarında belirtilen ölçütler farklılık gösterebilir. HOMA testinin sonuç raporunda belirtilen referans değerlerin üzerinde olan değerler insülin direnci lehine yorumlanmalıdır.

İnsülin, kan şekerini kullanan kas, yağ ve karaciğer gibi dokulara şekerin alınmasını ve kullanılmasını sağlayan bir hormondur. Eğer dokularda insülin direnci varsa, depolanan şekerin dokulara alınması ve kullanılması zorlaşır. Bu durum, ekstra insülin salgılanmasına neden olur ve aşırı salgılanan insülin açlık hissine, fazla yemeye ve atıştırmaya neden olarak bir çeşit kısır döngü oluşturur. Bu durum hem insülin rezervini azaltır hem de kanda dolaşan fazla miktardaki insülin obezite, hipertansiyon ve ateroskleroz gibi hastalıkların oluşmasına zemin hazırlar. Bu yüzden, kişide insülin direnci olup olmadığının anlaşılması önemlidir. İnsülin direnci varlığı saptandıktan sonra, bunun kırılması amacıyla profesyonel bir düzenli program uygulanmalıdır.

Genetik yatkınlık, hareketsiz yaşam tarzı ve sağlıksız beslenme insülin direnci için başlıca faktörlerdir. İnsülin direncini kırmak için, kalıtsal faktörlere karşı bireylerin yapabileceği şeyler sınırlıdır. Ancak, hareketsiz yaşam tarzıyla ilgili alınacak tedbirler, insülin direncinin kırılması açısından bireylerin elinde olan faktörlerdir. Aynı şekilde, profesyonel ve sağlıklı beslenme de insülin direncinin azaltılması açısından bireylerin alabileceği tedbirler arasındadır.

İnsülin direnci, vücudun şekerin kullanılmasını sağlamak için hücrelere girişini sağlayan insülin hormonuna karşı yanıtın azalması durumudur. İnsülin hormonu, kan şekerindeki yükselmelere paralel olarak yükselir. Kan şekerinin hızlı yükselmesine neden olan gıdaların alınması, kısa sürede fazla miktarda insülin salınımına neden olur ve bu da kanda insülin seviyelerinin sürekli yüksek seyretmesine yol açar. Ancak sürekli uyarılma durumu, insülini algılayan ve bu şekilde şekerin hücre içerisine girmesini sağlayan reseptörlerde duyarsızlaşmaya neden olur. Bu aşama, insülin direnci olarak adlandırılır.

Sonuç olarak, insülin direnci tahlili sonucunda kanda fazla miktarda insülin bulunmasına rağmen, insülin direnci gelişmesi nedeniyle kan şekeri genellikle yüksek seyretmeye eğilimlidir.

Ayrıca, insülin direnci tahlili için doktor tarafından yapılan muayenede hastada yüksek kan basıncı saptanması ve bel çevresinde obeziteyle ilişkili genişleme (erkeklerde bel genişliğinin 100 cm, kadınlarda ise 88 cm üzerinde olması) ve ultrasonda karaciğer yağlanması izlerinin görülmesi tanıyı destekleyecektir.